25 kwietnia 2019 r. w Ministerstwie Inwestycji i Rozwoju odbyło się spotkanie przedstawicieli Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, Izby Architektów RP oraz przedstawicieli ministerstwa dotyczące kolejnych projektów ustaw o architektach, o inżynierach budownictwa i ustawy – przepisy wprowadzające ustawę o architektach oraz ustawę o inżynierach budownictwa. Celem spotkania miało być uzgodnienie wspólnego stanowiska w kwestiach, wynikających ze zgłaszanych przez izby uwag do nowych wersji projektów.
Mija rok od czasu, gdy część środowiska architektów zdołała zainspirować Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju pomysłem odrębnych ustawowych regulacji dla zawodu architekta i – oddzielnie – dla zawodu inżyniera budownictwa. Jeszcze 4 czerwca 2018 roku przesyłaliśmy uwagi do projektu wspólnej ustawy o architektach i inżynierach budownictwa (projekt z 18 maja 2018 r.), aby niewiele później dowiedzieć się o zamiarze jej podzielenia.
Z przedstawionych w lipcu 2018 roku projektów odrębnych ustaw (projekty z dnia 10 lipca 2018 r.) i uzasadnień do nich wynikało, że jednym z instytucjonalnych źródeł inspiracji jest powołany jesienią 2017 roku przy resorcie kultury – Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki.
Konieczność zmian w regulacjach dotyczących zawodów często uzasadniano wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego (z dnia 7 lutego 2018 r., sygn. akt K 39/15) i nakłaniano do szybkiego procedowania projektów ustaw o zawodach, aby zdążyć przed datą niezbędnego wdrożenia wyroku (13 luty 2019 r.). Efektem tego pośpiechu były kolejne wersje projektów ustaw o zawodach, z dnia 1 października 2018 r.
Polska Izba Inżynierów Budownictwa od początku postulowała szybką nowelizację Prawa budowlanego, aby zdążyć z realizacją wyroku TK. Niestety, nie było to wówczas priorytetem. Dopiero późną jesienią ubiegłego roku nowelizacją Prawa budowlanego w kontekście wyroku Trybunału Konstytucyjnego zajął się Senat RP, a sprawa zakończyła się dopiero 3 kwietnia 2019 r. podpisem Prezydenta RP. Wciąż czekamy na rozporządzenie dotyczące uprawnień, a z projektu wiadomo już, że nie rozwiąże ono wielu ważnych problemów, jakie powstały w ostatnich latach, niezależnie od przedmiotu skargi konstytucyjnej. Dotyczy to np. możliwości precyzyjnego określania wykształcenia wymaganego od kandydatów starających się o uprawnienia budowlane.
O przypomnianych wyżej okolicznościach Członkowie PIIB byli informowani poprzez naszą stronę internetową, jak i miesięcznik „Inżynier Budownictwa”.
W efekcie działań Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, analiz Rządowego Centrum Legislacji oraz Komisji Legislacyjnej przy Premierze RP w MIiR powstały nowe projekty ustaw (z 1 lutego 2019 r.), zastępujące projekty październikowe z 2018 r.. Otrzymaliśmy je wraz zaproszeniem na spotkanie w dniu 7 lutego br., przy piśmie z dnia 31 stycznia 2019 roku, ale „z prośbą o ich nierozpowszechnianie”. Z uwagi na „roboczy charakter tych projektów” miały je otrzymać tylko te osoby, które miały wziąć udział w w/w spotkaniu. Udział przedstawicieli PIIB ograniczono do trzech osób, przy czym w rozmowach oprócz przedstawicieli IARP miały wziąć udział także osoby z Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki. Po interwencji PIIB doproszono na spotkanie Prezesa Polskiego Związku Inżynierów i Techników Budownictwa Ryszarda Trykosko.
Zdaniem wąskiego (z przywołanego wyżej powodu) kręgu osób oceniających w PIIB przekazane projekty były poprawne legislacyjnie i wymagały stosunkowo niewielkich korekt. Ich podstawową wadą był sam fakt karkołomnego rozdzielenia tego, co rozdzielić bardzo trudno, a na pewno nie ma ku temu wystarczających przesłanek, które nie wynikałyby jedynie z nieprzepartej chęci części środowiska architektów.
W dniu 25 marca 2019 r. odbyło się w siedzibie Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju spotkanie, w czasie którego przedstawicieli obu izb poinformowano, że resort planuje powołanie zespołu międzyresortowego, który opracuje „mapę drogową” dotyczącą przyszłych relacji między zawodami, a także opracuje ramy prawne dla standardów kształcenia inżynierów – kandydatów do uprawnień budowlanych. Zdaniem ministerstwa do tego czasu powinniśmy jednak pracować nad trzema projektami ustaw (ustawy o architektach, ustawy o inżynierach budownictwa i ustawy przepisy wprowadzające ustawę o architektach oraz ustawę o inżynierach budownictwa), przy czym intencją MIiR jest rozdzielenie regulacji, ale przy zachowaniu aktualnych kompetencji architektów i inżynierów budownictwa. Następnie przedstawiono nam kilka proponowanych zmian do projektów z dnia 1 lutego br. i zapowiedziano, że wkrótce otrzymamy poprawione teksty projektów. Jednocześnie zostaliśmy zaproszeni do wspólnej (MIiR, PIIB, IARP) pracy nad tekstami.
W kwietniu, przy piśmie z dnia 29 marca 2019 r., zamiast oczekiwanych korekt, otrzymaliśmy kolejne wersje ustaw o zawodach (datowane na 1 kwietnia 2019 r.), które wracają do kwestionowanych już, m.in. przez Rządowe Centrum Legislacji rozwiązań, a ponadto zawierają nowe, równie wadliwe pomysły.
Jednocześnie proszono nas o uwagi do projektów (do dnia 15 kwietnia 2019 r.) i zapraszano na spotkanie, którego celem miało być „uzgodnienie wspólnego stanowiska w kwestiach, wynikających ze zgłoszonych uwag”. Uwagi zasadnicze przesłaliśmy w piśmie z dnia 15 kwietnia br. Uwagi szczegółowe liczą ponad 100 pozycji.
Do spotkania doszło 25 kwietnia 2019 r. Dopiero w jego trakcie mogliśmy się zapoznać z uwagami IARP do wszystkich trzech projektów ustaw. Nie sposób, nie dysponując nagraniem, oddać ponad czterogodzinnej, wielowątkowej dyskusji. Za kluczową kwestię należy uznać rozumienie (definicję) obu zawodów. Ze strony Izby Architektów RP pojawiły się nowe, odnośnie projektów z 1 kwietnia br., pomysły, m.in. na określenie zawodu architekta, przy czym zakwestionowano pojęcie „architektury obiektu budowlanego” wprowadzone w projekcie z 1 kwietnia br. Tymczasem w opinii PIIB jest ono istotnym elementem współkonstytuującym zakresy uprawnień budowlanych. Jego zastąpienie definicją zawodu architekta w proponowanej przez IARP wersji prowadzi do rozmycia (poszerzenia) zakresu aktualnej specjalności techniczno-budowlanej – architektonicznej. Nie do przyjęcia jest także nowa propozycja IARP dotycząca rozumienia projektowania wykonywanego przez inżyniera budownictwa. Nie sposób zgodzić się także z chęcią usunięcia zapisu o uprawnieniu do sporządzenia planu zagospodarowania terenu przez osobę z właściwymi uprawnieniami. Uzasadnienie, że prawo takie zapewniają uregulowania dotyczące zawartości projektu budowlanego, aktualnie procedowane w zmienianej ustawie Prawo budowlane, nie są przekonujące.
Ważną dla inżynierów budownictwa kwestią są zapisy określające odpowiednie i pokrewne wykształcenie kandydatów starających się o uprawnienia budowlane. Wobec autonomii uczelni wyższych same nazwy kierunków studiów nie zapewniają ich programowej adekwatności do wymaganych kompetencji. Proponowane z kolei w projektach z 1 kwietnia br. rozwiązanie, łączące to wykształcenie z dyscyplinami naukowymi, jest jeszcze mniej fortunne, niż aktualnie obowiązujące. Wydaje się, że bez powołania wspomnianego zespołu międzyresortowego nie uda się tego właściwie rozwiązać.
Zgodnie z oczekiwaniami MIiR spotkanie miało ustalić wykaz zgodności i niezgodności w poglądach obu izb. Na zakończenie wyrażono prośbę o przysłanie notatki z ustaleniami spotkania oraz tych wersji projektów, które uwzględniałyby rezultaty dyskusji i rozstrzygnięcia Ministra w sprawach wciąż spornych.
Nie możemy się zgodzić z ustawowym zadekretowaniem wszechogarniającego prymatu architektury i wynikającymi z tego relacjami między naszymi zawodami, z patrzeniem na budownictwo wyłącznie poprzez pryzmat budynków. Rosnące oczekiwania użytkowników, komplikujące się technologie i imponująca infrastruktura, to nie tylko znak cywilizacyjnego przyśpieszenia, ale także emancypacji inżynierii, na której ciąży coraz więcej ryzyk i coraz większa odpowiedzialność za wszechstronnie rozumiane bezpieczeństwo.
Nie ma jednak odpowiedzialności bez możliwości realnego wpływu na proces budowlany.
Podsumowując, można powiedzieć, że sprawy zatoczyły koło i mimo wiosny za oknami znów mamy jesień…
2. Projekt ustawy o architektach -1.02.2019
3. Projekt ustawy o architektach -1.04.2019
4. Projekt ustawy o inżynierach budownictwa -1.02.2019
5. Projekt ustawy o inżynierach budownictwa -1.04.2019